Nooit meer honger
In de Tweede Wereldoorlog was de voedselproductie op een dieptepunt geraakt. Minister Mansholt van landbouw streefde na de oorlog naar een verhoging van deze productie. Een van de middelen hiervoor was de mechanisatie: de tractor verving het trekpaard. De graanoogst gebeurde niet meer met de hand, maar met de zelfbinder en later met de maaidorser. In 1957 kwam de Maaskant in aanmerking voor de Streekverbetering. Voorlichters van het ministerie gaven het boerengezin advies over nieuwe methodes voor onder andere slachten, boekhouden en koken en over de modernisering van de boerderij. Hiervoor waren speciale voorbeeldboerderijen, onder andere in Megen.

 Ruilverkaveling
De Streekverbetering ging eind jaren vijftig hand in hand met de ruilverkaveling. De stukken grond (kavels) van de boeren lagen vaak verspreid over een groot gebied, dit kwam door het (over)erven van de grond. Om de productie te verbeteren en het gemakkelijker te maken om met machines de grond te bewerken, moest het land beter verdeeld worden. Onder leiding van de overheid begon de ruilverkaveling: de eigenaren ruilden stukken grond met elkaar, met het doel dat er grotere aaneengesloten gebieden ontstonden. Er kwamen nieuwe wegen, sloten werden rechtgetrokken en heggen verdwenen. Dat het landschap daardoor minder fraai werd, vond men toen nog niet belangrijk.

Het einde van het gemengd bedrijf
Tot in de jaren zestig hadden boeren een gemengd bedrijf. Ze hielden rundvee, varkens, kippen en verbouwden graan, suikerbieten en aardappelen op de akkers. Voordeel was dat de risico’s gespreid waren, maar het was wel bewerkelijk. Gelukkig waren de boerengezinnen groot. Het hele gezin was aan het werk op de boerderij, ook de kinderen werkten mee.
In de jaren zeventig werd het rendabeler om te specialiseren; boeren kozen voor één bedrijfstak. Dat was onder andere gunstiger voor de investeringen in machines. De landbouwvoorlichting kwam met nieuwe methodes zoals de ligboxenstal, waarbij de koeien los in de stal konden lopen.

Overproductie
De productie was door alle maatregelen boven verwachting. De melkproductie per koe verdubbelde in 25 jaar, er kwam een boterberg en de koelhuizen zaten vol met vlees. In de jaren tachtig kwam een ommekeer onder leiding van de Brabantse minister Braks van landbouw. Het nieuwe motto was “niet meer maar beter”, de rem ging erop. Er was behoefte aan meer evenwichtige groei en er kwamen nieuwe regels, zoals de invoering van het melkquotum in 1984 en de wet op stallenbouw.

Het milieu en de omgeving
In de jaren negentig nam de invloed van buitenaf toe, met name de regelgeving in verband met het milieu. Voor veel boeren waren de investeringen te zwaar. De oude boerderijen voldeden niet meer en werden verbouwd tot woonhuizen. De landbouwsector kromp, tweederde van de boeren stopte met het bedrijf. Anderen zochten een andere bron van inkomsten ernaast. In plaats van rundvee- of varkensbedrijven kwamen er paardenfarms en viskwekerijen. Schuren werden gebruikt als caravanstalling, weilanden als kampeerterrein en er ontstonden zorgboerderijen.
Ook werden de veehouders getroffen door de varkenspest, mond- en klauwzeer, vogelpest en blauwtong. Van het boerenland dat vroeger was bedoeld voor productie, wil men nu vooral genieten tijdens wandelingen en fietstochten, of als uitzicht vanuit trein, auto of huis.

Bijdrage: Sjaak van Dorst

Literatuur:
Van overgang naar omwenteling in de Brabantse land- en tuinbouw 1950-1985, A.H. Crijns, ‘s-Hertogenbosch 2000.

Meer zien?
Bekijk hier meer fotomateriaal van de auteur van dit venster.