startpagina
teksten Osse canon *
de 50 vensters: een overzicht
ontstaan canon
canonkaart
links
contact & colofon
zoeken

De Osse canon geeft in 50 vensters de geschiedenis weer van de gemeente Oss, vanaf de prehistorie tot aan de huidige tijd.

De Osse canon wil de lokale geschiedenis voor een breed publiek toegankelijk en laagdrempelig maken; deze canon is van én voor iedereen in de gemeente Oss.

  vorig venster volgend venster
 
  Aksie!
47. Aksie!
  1966 - 1980
 

Op 22 oktober 1972, in de tijd van antiautoritaire bewegingen, werd de Socialistische Partij (SP) opgericht. De partij onderscheidde zich door haar acties in bedrijven en buurten en door de grote inzet van haar aanhang. De Osse afdeling werd in veel opzichten een voorbeeld. Eerder, vanaf het midden van de jaren zestig, deden andere linkse stromingen in Oss al van zich spreken. De naoorlogse geboortegolf kwam toen op de kiezersmarkt en (ook) in Oss begon een proces van politieke, maatschappelijke en kerkelijke ontzuiling. In 1966 behaalde de Partij van de Arbeid (PvdA) vier zetels en werd Cor van de Rakt de eerste socialistische wethouder in Oss.

In hetzelfde jaar, 1966, maakte Oss kennis met theologiestudent Wim Dijkstra. Hij stimuleerde de discussie over oorlog, vrede en ontwikkelingssamenwerking. Oss kreeg een Vredesburo, Vredesweken, Wereldwinkel en een Jongeren Advies Sentrum. Dijkstra hield spraakmakende preken. In het Artiestencafé in Bellevue werd de kiem gelegd voor de oprichting van de vrije academie (nu de Muzelinck) en de filmliga.

De 17-jarige scholier Jan Marijnissen schreef in 1970 in een gestencild undergroundkrantje een artikel over Arbeidersmacht. Enkele Osse jongeren uit de vredesbeweging traden toe tot Arbeidersmacht, onderdeel van de Kommunistische Eenheidsbeweging Nederland, KEN. In 1972 splitste de SP zich af van de KEN. Arbeidersmacht sloot zich aan bij de SP en wees op de feilen van de kapitalistische maatschappij. Veel Ossenaren stonden hier voor open. Zij hadden een vanuit de historie verklaarbaar wantrouwen tegen de industrie. Zij wisten van de jaren dertig ook wat het betekende werkloos te zijn, vandaar dat ze huiverig waren voor acties. Arbeidersmacht zag niettemin kans tal van stakingen te organiseren. Zo ook bij Bergoss, waar van 18 tot 28 mei 1973 zeshonderd mensen het werk neerlegden om hogere lonen en gelijkstelling van Turkse werknemers te bereiken.

Arbeidersmacht kan de vakbond van de SP worden genoemd. De partij had meer mantelorganisaties: de Bond van Huurders en Woningzoekenden, BHW, de Vereniging Voorkomen Is Beter, VVIB, het Milieu Actiecentrum Nederland, MAN, en het huisartsencollectief Ons Medisch Centrum. In 1974 kwam de SP met drie leden in de gemeenteraad. Jan Marijnissen was nog te jong en kwam in 1976 in de raad. Hij ontpopte zich snel als een charismatisch leider. De SP drong ook door in ondernemingsraden van grote bedrijven en in de ledenraad van de bouwvereniging. De partij zorgde voor veel vuurwerk.

In Oss mee regeren zat er voor de SP nog niet in. Daarvoor stond ze in de jaren zeventig met haar opvattingen nog te ver af van de andere partijen. De meer gematigde PvdA kreeg in 1978 twee van de vier wethouders.
Wim Dijkstra verliet Oss in 1972, Cor van de Rakt in 1979. Jan Marijnissen bleef de toon zetten, maar de SP veranderde in de loop van de jaren tachtig haar koers en was het aanvankelijke fanatisme voorbij.
Jan Marijnissen kwam in 1994 in het parlement en Oss kreeg in 1996 twee SP-wethouders

Bijdrage: Jos Neomagus

Literatuur

  • Oss Actueel, maandelijks magazine van de gemeente Oss, samenstelling afdeling Voorlichting,1972-1987
  • Oss een stad, Henk Buijks, Jos Neomagus en Paul Spanjaard, Oss, 1998, hoofdstuk 4
  • Het geheim van Oss: een geschiedenis van de SP, Kees Slager, Amsterdam 2001